Wetenschappers Andrei Covaci, Firass Kooli, Lesley De Cruz en Sara Top verbonden aan Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI), Vrije Universiteit Brussel (VUB), Universiteit Gent (UGent) en Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) winnen met de laagdrempelige en interactieve workshop ‘Instant stadsklimaatmodel met AI’ de Jaarprijs Wetenschapscommunicatie 2025. De workshop werd ontwikkeld aan de VUB met financiering van Innoviris in het kader van I love Science Festival. Het concept is het resultaat van een samenwerking over instellingen heen, met belangrijke bijdragen van studenten van VUB en Karel de Grote Hogeschool (KdG) onder begeleiding van Geert De Paepe.

De temperatuur in een verstedelijkt gebied is vaak warmer dan op het platteland door de aanwezigheid van asfalt, gebouwen, menselijke activiteit en geringe vegetatie. Dit fenomeen wordt het stedelijk hitte-eiland genoemd. De meerderheid van de wereldbevolking leeft in steden en wordt dus blootgesteld aan deze warmere temperaturen. Hitte kan zorgen voor gezondheidsproblemen en tijdens hittegolven kan de extreme hitte zelfs leiden tot oversterfte. Door de klimaatverandering verwacht men bovendien meer warme dagen en extremere temperaturen en de hitte van het stedelijk hitte-eiland komt daar bovenop in steden. Daarom is het belangrijk om steden zo in te richten dat ze minder opwarmen en dus leefbaar blijven.

Tijdens de workshop leerden deelnemers met behulp van LEGO blokjes welk effect landgebruik heeft op de temperatuur in een stedelijke omgeving. Zo is bijvoorbeeld te zien dat de gemiddelde temperatuur van hun LEGO stad afkoelt wanneer parkeerplaatsen worden omgezet in een groen park. De workshop laat jongeren op een speelse en visuele manier ontdekken hoe stadsinrichting invloed heeft op de temperatuur en leefbaarheid van de stad, en laat hen nadenken over duurzame oplossingen zoals ontharding.

De workshop steunt op actueel onderzoek naar stadsklimaat en maakt gebruik van artificiële intelligentie (AI) om meteen de temperatuur van de fictieve LEGO stad te berekenen en op een kaart weer te geven. Dit gebeurt door de LEGO stad in een speciaal ontworpen box te plaatsen waar een foto van het paneeltje met LEGO blokjes wordt genomen. Deze foto wordt vervolgens met AI omgezet naar een kaart met landgebruik aan de hand van de kleur van de LEGO blokjes. Op basis van de landgebruikskaart wordt de temperatuur instantaan berekend met behulp van een stadsklimaat model. Om het stadsklimaat model op te stellen, werd gebruik maakt van machine learning en reële data van het VLINDER-meetnetwerk (UGent-KMI) dat weersdata uit zeer uiteenlopende omgevingen (landelijk, stadscentra, industriële sites, bossen, duinen, ...) monitort.

De Koninklijke Vlaamse Academie van België en de Jonge Academie bekroont de wetenschappers voor de unieke aanpak waarmee ze op een laagdrempelige manier een publiek van alle leeftijden en achtergronden bereikten in Vlaanderen en Brussel, ook zij die doorgaans minder in aanraking komen met wetenschap. De onderzoekers worden op 19 november gehuldigd tijdens een ceremonie in het Paleis der Academiën in Brussel. De ceremonie is niet alleen een viering van hun individuele prestaties, maar ook een erkenning van het cruciale belang van wetenschapscommunicatie in de samenleving.

De wetenschappers zijn ook genomineerd voor de EOS publieksprijs. Het is binnenkort mogelijk om een stem voor hen uit te brengen.

• Website Innoviris: https://www.innoviris.brussels/
• VLINDER-meetnetwerk:https://vlinder.ugent.be/dashboard/?stations=vlinder02&stations=vlinder21
• Koninklijke Vlaamse Academie van België en de Jonge Academie: https://www.kvab.be/prijzen/jaarprijzen-wetenschapscommunicatie
• Stemmen voor de EOS publieksfavoriet (link binnenkort beschikbaar): https://www.eoswetenschap.eu/